Polacy na przekór innowacyjności?
Według niedawno opublikowanych wyników 6. raportu pt. Global Innovation Index, opisującego poziom innowacyjności państw, Polska zajęła dopiero 49. pozycję, spadając o 5 miejsc w dół i pozostając w tyle za takimi krajami jak Rumunia. Co więcej, oceniając sytuację przez pryzmat efektywnego wykorzystania czynników wsadowych w innowacyjnych projektach zajmujemy dopiero 110 miejsce! W tym artykule spróbujemy wyjaśnić przyczyny tego zjawiska z punktu widzenia socjologii i psychologii kulturowej.
Żyjemy w globalnej wiosce, gdzie sytuacja polityczna i socjokulturowa zmienia się z dnia na dzień. Czy wszystkie kraje rozwijają się równie dynamicznie? Jakie mechanizmy rządzą rozwojem poszczególnych państw? Jaki wpływ na postęp cywilizacyjny mają wartości i kwestie wiary? Grupa naukowców zrzeszona wokół World Values Survey Association stara się szukać odpowiedzi wśród różnych społeczeństw i kręgów kulturowych. Ich badania są szczególnie cenne dla polityków, chcących budować społeczeństwo obywatelskie, oparte w krajach rozwijających się na systemie demokratycznym.
Na podstawie analizy naukowców powstał wykres umieszczający narody na pozycjach zależnych od dwóch wymiarów międzykulturowego zróżnicowania świata:
-
pierwszy wymiar określa zróżnicowanie społeczeństw pod względem zachowania wartości (od tradycyjnych do świecko-racjonalnych);
-
drugi wymiar określa zróżnicowanie społeczeństw od propagowanych wartości związanych z kulturą przetrwania do wartości związanych z kulturą tzw. samoekspresji.
Gdzie na tym wykresie znajduje się Polska? Choć zaliczana do krajów bardzo wysoko rozwiniętych, według kulturowej mapy świata opublikowanej przez uczonych-politologów R. Ingleharta i Ch. Welzela plasuje się raczej w rejonie z charakterystycznym przywiązaniem do tradycji i skupieniem na zaspakajaniu podstawowych potrzeb tj. potrzeb fizjologicznych, bezpieczeństwa. Możemy spróbować poszukać źródeł takiego umiejscowienia w historii czy obecnym systemie socjalnym. Na pierwszy plan można postawić PRL-owską ideę ,,prowizorki”, czyli stworzenia produktu bez szczególnej dbałości o jakość i trwałość, zgodnie z regułą ,,byle do przodu”. Niekoniecznie potrafimy myśleć perspektywicznie i na dodatek strategicznie. Z drugiej strony naszą narodową cechą jest umiejętność wykorzystania sprytu. Rzeczywiście zaradności na pewno mogą nam pozazdrościć inne nacje.
Ponadto, osoby niepokorne często budzą strach i niesmak, gdyż mogą one zburzyć istniejący porządek. W polskiej rzeczywistości innowacyjność to proces usprawniania, polepszania, obrazy pełne diagramów, liczb i obwodów scalonych. Gdzie są natomiast idee poszukiwanie nowości, kreatywności, lotności umysłu, a co za tym idzie dążeniu do innowacyjności? Do tego potrzebujemy więcej liberalizmu myślowego, jak i kultury samoekspresji. Właśnie w takim fortunniejszym położeniu znajdują się jedne z najbardziej rozwiniętych i najlepiej prosperujących krajów na świecie, z których wymienić można Japonię, Niemcy czy kraje skandynawskie. Polacy często boją się, że ktoś może podkraść ich pomysł lub nie są na tyle pewni siebie, aby spróbować podjąć inicjatywę. Często ich projekty pozostają więc niezrealizowane, schowane w przysłowiowej szufladzie.
Badania pokazują, że jako naród poszukujemy raczej ekonomicznej stabilności i poczucia bezpieczeństwa. Według modelu Ingleharta i Welzela przejście z tradycyjnych wartości do świecko-racjonalnych jest możliwe przy wzroście poziomu bezpieczeństwa egzystencjalnego. I tu koło się zatacza… Dziś do gospodarczego skoku potrzeba innowacyjnego podejścia! Jednak kolejnym wnioskiem z badań, bardziej pocieszającym zresztą, jest fakt, że proces zmiany kultury przetrwania na kulturę samoekspresji zachodzi wraz z przemianą kolektywistycznego społeczeństwa w indywidualistyczne, jak i przejścia ze społeczeństwa przemysłowego do opartego na wiedzy. Na szczęście proces ten w naszym przypadku powoli się dokonuje.
Inne dane, zebrane przez Eurostat, pokazują, że polskie firmy pod względem innowacyjności są przedostatnie w Europie, ze wskaźnikiem znacznie poniżej europejskiej średniej. Podążając za wynikami raportu Komisji Europejskiej ,,European Innovation Scoreboard’’ pod względem liczby patentów zajmujemy 5. pozycję od końca. Według Ministerstwa Gospodarki największą barierą są wysokie koszty prowadzenia badań naukowych oraz niechęć przedsiębiorców do podejmowania ryzyka związanego z wprowadzaniem nowych rozwiązań i produktów. Czy boimy się poszukiwać nowych rozwiązań, pomysłów i koncepcji? Strach przed ,,wychylaniem się” wydaje się być kolejną spuścizną naszej historii. Duża grupa polskich biznesmenów boi się ryzyka, jest chciwa i mało elastyczna. Poszukuje więc prostych, sprawdzonych rozwiązań, gwarantujących pewny zysk.
Wyniki analizy przedstawione przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości mówią natomiast, że najistotniejszą przyczyną blokującą kreatywność i innowacyjność jest niski poziom wzajemnego zaufania i kapitału społecznego, co skutkuje słabymi umiejętnościami budowania i pracą w zespole. W pojedynkę trudno zaprowadzić rewolucję. Pracą zespołową można osiągnąć wiele, a do tego trzeba by zapomnieć o zawiści i rywalizacji. Czy jedną z największych barier na drodze do rozwoju innowacji są problemy socjologiczne i nasza mentalność? Niestety wydaje się, że tak…
Co możemy zrobić? Na pewno ważna jest zmiana myślenia o innowacyjności, jako niezwykłej szansie na prężny rozwój. Nie wolno bać się czasami podejmowania ryzyka! Warto zainwestować w kampanie społeczne, skierowane w szczególności do młodych ludzi, które informować i promować będą odpowiednie postawy. Z pomocą przychodzą także inkubatory przedsiębiorczości, akceleratory rozwoju, czy parki technologiczne. Bez wątpienia Polacy mają ogromny potencjał intelektualny. Niezbędna jest jednak pomoc doradcza, a oprócz tego także odwaga i chęci!
[accordion][spoiler type=”2″ title=”Przydatne materiały” open=”0″]http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a9/Inglehart-Values-Map-Big.png
http://www.worldvaluessurvey.org/[/spoiler][/accordion] [accordion][spoiler title=”Autor: Ola Suty” open=”1″]Stażystka[/spoiler][/accordion]